مقدمه
به منظور استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت ها و توانایی های موجود در دانشگاه ها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم تحقیقات و فناوری و اعضای هیات علمی آنها و تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور (بند الف ماده ۴۸ و ماده ۵۱ قانون برنامه چهارم) شرکت های دانش بنیان با شرایط زیر ایجاد می شوند:
اهداف
1. ایجاد زمینه به کار گیری هر چه بیشتر توانایی های دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی و اعضای هیات علمی در جامعه
2.  تجاری سازی یافته های پژوهشی
3. ترغیب هیئت علمی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت های بیشتردر رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضاء هیئت علمی
5. افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی انواع شرکت های دانش بنیان

شرکت های دانش بنیان به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

١- شرکتهایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند
۲- شرکت هایی که دانشگاه ها نیز مالکیت دارند.

الف – در صورتی که سهام دانشگاه کمتر از ۵۰٪ باشد، شرکت دانش بنیان، شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکتها ثبت شود. دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی می توانند بر طبق قانون هیئت امناها پس از تصویب هیئت امنا در شرکتهای خصوصی سهامدار باشند و در بند الف ماده ۴۸ قانون برنامه چهارم نیز به دولت اجازه داده شده است که زمینه ساز و حامی تشکیل شرکت های غیر دولتی توسعه فناوری و شرکتهای خدمات مهندسی باشد.
ب- در صورتی که سهام دانشگاه از ۵۰ یا بیشتر باشد، شرکت دانش بنیان، شرکت دولتی است. در بند الف ماده ۱۵۴ قانون برنامه سوم توسعه که در ماده ۵۱ قانون برنامه چهارم نیز تنفیذ شده است.

دانشگاهها و واحدهای پژوهشی دولتی مصوب می توانند پس از تصویب هیئت امناء شرکت دولتی تاسیس کنند مشروط به اینکه:
• خدمات این شرکت ها صرفا” در محدوده تحقیقات و خدمات علمی و فنی باشد و دانشگاه را از اهداف اصلی آموزشی و پژوهشی خود دور نکند.
• حداکثر ۴۹ درصد سهام شرکت، می تواند به اعضای هیئت علمی، کارشناسان پژوهشی، تکنسینها و کارکنان همان دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی تعلق بگیرد.
• اساسنامه نمونه ویا خاص هریک از شرکتهای دانش بنیان دولتی و در هریک از دانشگاههایا مراکز تحقیقاتی به پیشنهاد معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری به تصویب هیئت وزیران می رسد.
• سهامداران و شرکت دانش بنیان دولتی از محدودیت قانون منع مداخله وزراء و نمایندگان مجلس، دولت و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری مصوب ۱۳۳۷/ ۱۰ / ۲۲ مستثنی هستند.
• شرکتهای دانش بنیان با مالکیت ۱۰۰ درصد اعضای هیئت علمی دانشگاهها و موسسات پژوهشی مورد تایید وزرات بهداشت، درمان و علوم، تحقیقات و فناوری تابع قانون تجارت بوده و براساس قوانین مذکور و با حمایت دولت تشکیل می شوند.
• هر گونه معامله دانشگاهها و مراکز آموزش عالی دولتی با این گونه شرکتها ممنوع است و کلیه قراردادهای این شرکتها بعد از پایان قرارداد با تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر روی وب گاه مربوط به شرکتهای دانش بنیان قرار می گیرد.

چگونگی ایجاد شرکت های دانش بنیان

دانشگاهها و واحدهای پژوهشی پس از تصویب امکان تاسیس شرکت های دانش بنیان در آیین نامه مالی و معاملاتی خود در هیئت امنا می توانند شروع به تشکیل شرکت های دانش بنیان کنند. هر شرکت دانش بنیان به پیشنهاد تعدادی از اعضای هیئت علمی و تصویب دانشگاه یا واحد پژوهشی تاسیس خواهد شد و یا توسط دانشگاه و واحد پژوهشی به اعضاء هیئت علمی پیشنهاد می شود. دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی به صورتهای زیر می توانند در شرکت های دانش بنیان سهامدار باشند
１. به جهت اعتبار دانشگاه یا واحد پژوهشی بخشی از سهام شرکت دانش بنیان به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می شود (حداقل ۵٪).
２.  به دلیل استفاده از موردیا موارد مشخصی از یافته های پژوهشی دانشگاه با واحد پژوهشی در شرکت، بخشی از سهام شرکت با توافق سهامداران دانشگاه یا واحد پژوهشی و دیگر سهامداران حقیقی یا حقوقی) به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می شود (در هر مورد استفاده بنابر ارزش موضوع استفاده شده، سهام مربوطه می تواند از ۱٪ تا ۱۰۰٪باشد).
３. به علت سرمایه گذاری مستقیم دانشگاه بخشی از سهام شرکت دانش بنیان به نام دانشگاه است. (در صد متناسب با میزان سرمایه گذاری است).
４. به جهت خدمات دیگری که دانشگاه به شرکت دانش بنیان ارائه می دهد بخشی از سهام به نام دانشگاه می شود (متناسب با میزان خدمات).
５. اگر شرکت دانش بنیان دولتی باشد بدون نیاز به ارائه هیج خدماتی حداقل ۵۰٪ سهام به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی است.
６. هر دانشگاه در سال نخست می تواند یک شرکت مادر تخصصی راه اندازی کند.

7. ایجاد این شرکت ها با همکاری شهرداری هایا مشارکت دانشگاههای منطقه در اولویت می باشد.

تبصره ۱: شرکت دانش بنیان بصورت شرکتی و مستقل از تشکیلات دانشگاه اداره می شود و دانشگاه به میزان سهامی که در شرکت دانش بنیان دارد در مدیریت آن تاثیر گذار است و در سود و ضرر آن شریک است.
تبصره ۲: سازمان های حقوقی (خصوصی یا دولتی) خارج از دانشگاه متناسب با میزان سرمایه گذاری خود می توانند سهامدار شرکت دانش بنیان باشند. (شکل گیری شرکت های دانش بنیان با مشارک صنایع دولتی یا خصوصی و دستگاه ها و سازمان های اجرائی در موفقیت آنها تاثیر دارد. در صورتی که بیش از ۵۰% سهام اینگونه شرکت دولتی باشد باید به تصویب هیئت وزیران برسد.
تبصره 3: رییس و معاونین دانشگاه و واحدهای پژوهشی در زمان تصدی مسئولیت می توانند سهامدار شرکت دانش بنیان بشوند، ولیکن هیئت مدیره و مدیرعاملی اینگونه شرکت ها را تا زمان تصدی مسئولیت نمی توانند داشته باشند.
تبصره ۴: در شرکت های دانش بنیان خصوصی اعضای هیئت علمی دانشگاهها و واحدهای پژوهشی متناسب با میزان وقت گذاری و نوع فعالیت در شرکت (علاوه بر انجام وظایف دانش بنیان) یا متناسب با میزان مشارکت در مالکیت فکری موضوعی که در شرکت استفاده می شود و یا متناسب با میزان سرمایه گذاری واقعی (نه اسمی که در شرکت دارند، سهامدار می شوند.
تبصره ۵: در شرکت های دانش بنیان خصوصی افراد حقیقی داخل یا خارج از دانشگاه یا واحد پژوهشی (غیر از اعضای هیئت علمی می توانند به دلایل خاص ویا شرایطی که دانشگاه یا واحد پژوهشی تعیین می کند، صاحب بخشی از سهام بشوند.
تبصره ۶: برای ایجاد شرکت های دانش بنیان که اعضای هیئت علمی صد در صد مالکیت را دارند، نیازی به تصویب دانشگاه نیست و احراز عضویت علمی متقاضیات تاسیس شرکت کافی است.