امروزه، اقتصاد کشورهای توسعه یافته بر محور بنگاه های کوچک و متوسط می گردد؛ به نحوی که حجم وسیعی از فعالیت بنگاه های فعال در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته مانند اروپا و ژاپن را بنگاه های کوچک و متوسط تشکیل می دهد. این امر شاید یکی از علل پیشرفت سریع تکنولوژی در دهه گذشته باشد. این دگرگونی ها، نوعی تغییر الگو فاصله گرفتن از نمونه های قدیمی مبتنی بر فرآورده های فیزیکی و صرفه مقیاس است. شاید امروز تنها چیز ثابتی که می توان یافت، تغییر و دگرگونی است.
در یک اقتصاد دانش – محور، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال متناسب با ظرفیت نو آوری تحقق می یابد ؛ بدین معنی که دستاوردهای ناشی از طرح های پژوهشی باید بطور پیوسته از طریق سرمایه گذاری به محصول، فرآیند ویا سیستم های نوین تبدیل گردد. دسترسی به ظرفیت های سرمایه گذاری برای کارآفرینان و پژوهش گران عامل مهمی در ایجاد نوآوری و بهره برداری از توان فناوردی در اقتصاد ملی است. توسعه در اقتصاد نوین، خواهان جریان ثابت سرمایه است. از آنجا که نتیجه فعالیت مبتکرانه و نوآورانه تا حدی نامطمئن است. مؤسسات اعتباردهنده و بانک ها اغلب رغبت کمی به سرمایه گذاری در فعالیت های نوآورانه شرکت های نوپا نشان می دهند. در بحث کمک به توسعه و ارتقاء شرکت های کوچک و متوسط در راستای پیشبرد اهداف کلان اقتصادی، نهادها و مراجع متعددی درگیر می شوند.

حضور به موقع و فعال هریک از این نهادها و ساز و کار منسجم و یکپارچه ای که تلاش های صورت گرفته را به یکدیگر مرتبط و هماهنگ نماید، امری لازم و ضروری است. به رغم عدم وجود متولی مشخصی که شرکت های کوچک و متوسط متقاضی بتوانند جهت رفع موانع تأمین مالی به آن مراجعه نمایند، در حال حاضر، فعالیت های چشمگیری در جهت کمک به شرکت های کوچک و متوسط صورت می پذیرد. از جمله گروه های فعال در مقوله ارائه مشاوره و تأمین مالی شرکت های کوچک و متوسط، می توان به مراکز رشد و پارک های فناوری، سرمایه گذاران مخاطره پذیر، سازمانها و صندوق های حمایتی و… اشاره داشت که هر یک به نحوی از انحاء و در مراحل مختلف چرخه حیات شرکت های کوچک و متوسط حضور می یابند.موتور محرک پیشرفت های فناوری، ایده های خلاقانه ای است که در ذهن مبتکران و مخترعان شکل می گیرد و با پیگیری جدی کارآفرینان در قالب کسب و کاری جدید به بار می نشیند.

اما غلب این کار آفرینان، فارغ التحصیلان جوان و خوش فکری هستند که فاقد دو عامل اصلی موفقیت در بازار رقابتی یعنی دانش و تجربه مدیریتی و منابع مالی کافی می باشند. لذا بسیاری از تلاش ها برای راه اندازی کسب و کارهای جدید به همین دلیل با شکست مواجه می شوند. کلید حل این مشکل در دست سرمایه گذارانی است که با تکیه بر شم فوق العاده خود و با تقبل مخاطرات محاسبه شده، فعالانه با کارآفرینان همراه شده و با هدف کسب سود فراوان، نقاط ضعف آنها را پوشش می دهند. با توجه به این موضوع به راحتی می توان به جایگاه مهم و راهبردی این افراد که اصطلاحا” سرمایه گذاران مخاطره پذیر نامیده می شوند، در اقتصاد و تسریع روند توسعه فناوری کشورها پی برد. به همین جهت در طول زمان، صنعت سرمایه گذاری مخاطره پذیر در کشورهای توسعه یافته شکل گرفته و به یکی از زنجیره های اصلی سیستم ملی نوآوری آنها تبدیل شده است. سرمایه گذاری مخاطره پذیر شکل فعالی از سرمایه گذاری است که به دلیل نقش آن در ارتقاء رشد و حفظ ثبات مالی مورد تحسین قرار گرفته است. بدلیل اینکه روش مشارکت منجر به رشد و حفظ ثبات مالی مورد تحسین قرار گرفته است.

بدلیل اینکه روش مشارکت منجر به رشد وحفظ ثبات مالی بنگاه اقتصادی می شود، روش مناسبی برای سرمایه گذاری بر پایه سوددهی می باشد. زمانی که تأمین مالی یک کسب و کار مطرح می شود، بطور سنتی از بانک ها یاد می شود؛ در حالی که بانک ها معمولا” تمایلی به سرمایه گذاری مخاطره پذیر ندارند. بر خلاف سرمایه گذاری که بر پایه کسب درآمد ثابت می باشد، سرمایه گذاری مخاطره پذیر، سرمایه گذار را وادار به ایفاء نقش فعال در هیئت مدیره می نماید و طی کل دوره سرمایه گذاری، سرمایه گذار غیر از حمایت مالی، حمایت مدیریتی و بازاریابی نیز دارد.

همه سود و زیان حاصل از کار براساس نسبت از پیش تعیین شده تقسیم می شود. صندوق های سرمایه گذاری مخاطره پذیر یکی از نهادها و اجزای مهم سیستم ملی نوآوری هستند؛ چون این صندوق ها (بر خلاف بسیاری از اجزای سیستم که دارای کار کردی واحدند) می توان نقش ها یا کارکردهای مختلفی را در نظر گرفت. از یک سو، این صندوق ها به تأمین مالی تحقیقات و نوآوری در قالب سرمایه گذاری در شرکت نوپا و فناوری محور) می پردازند که در چارچوب دومین کارکرد سیستم نوآوری است.
و از سوی دیگر، این صندوق ها مشاوره و کمک های مدیریتی به کارآفرینان (افزون بر تأمین مالی آنان) ارائه می دهند و در مدیریت شرکت های سرمایه پذیر نقش فعالی دارند. این صندوق ها معمولا”، دارای کارشناسانی حرفه ای و مجرب در زمینه کسب و کار و کار آفرینی هستند که می توانند تجربه و تخصص خود را (همراه با پشتیبانی مالی) در اختیار کارآفرینان جوان و فاقد تجربه تجاری قرار دهند. به این ترتیب، این صندوق ها به ارتقای کارآفرینی در سیستم ملی نوآوری (که چهارمین کارکرد این سیستم به شمار می رود) کمک شایانی می کنند. بنابراین، سرمایه گذاری مخاطره پذیر دو نقش یا کار کرد اصلی دارد، یعنی: تأمین مالی و ارتقای کار آفرینی در سیستم مالی نوآوری. تأمین منابع مالی صنایع کوچک و تازه تأسیس به ویژه صنایعی که مبتنی بر فناوری می باشند، در زمینه توسعه فناوری، از طریق ساز و کارهای مختلفی ممکن است که از آن میان، صندوق های سرمایه گذاری مخاطره پذیر اهمیت فوق العاده ای دارند. زیرا به سبب خطر ذاتی نهفته در طرح های نوآورانه و ماهیت سرمایه گذاری بلند مدت در این گونه فعالیت ها، ساز و کارهای مالی و اعتباری متداول برای تأمین مالی آنها مناسب نیستند.
ساختار این نوشتار به شرح ذیل سازمان یافته است ؛ ابتدا به تبیین نقش و جایگاه شرکت های کوچک و متوسط در اقتصاد پرداخته می شود، سپس منابع تأمین مالی در اختیار شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان با توجه به هریک از مراحل چرخه حیات تشریح می گردد. سپس به دلیل نقش ویژه سرمایه گذاران خطر پذیر در پوشش خلاء میان تأمین مالی از منابع شخصی و منابع عمومی، جایگاه این سرمایه گذاران به طور خاص تعریف می شود و کارکرد آنها مورد بررسی قرار می گیرد. با توضیح و معرفی صندوق های سرمایه گذاری، راهکارهای پیشنهادی و فراروی شرکت های دانش بنیان جهت دسترسی به منابع مالی و سرمایه، تشریح خواهد گردید.